Kuzey Kafkasya’da, Karaçay-Çerkesya ve Kabartay-Balkarya Cumhuriyetleri ile Krasnodar Krayı’nda ve Türkiye, Ürdün, Lübnan, Suriye ve İsrail gibi ülkelerde yaşayan diaspora Çerkeslerinin dili ya da lehçeler birliğidir.
Adigece, 1927 yılına kadar Arap alfabesini, 1927-1937 yılları arasında Latin alfabesini kullanmıştır. 1937’den bu yana da Kiril (Rus) alfabesini kullanmaktadır. Eklemeli dillerden olup ergatif (zamana göre fiille beraber özne ve nesnenin de değişme durumu) yapı görülür. Batı ve Doğu olmak üzere her biri resmi olarak dil kabul edilen iki formu bulunur. Bu sebeple birbirine benzer iki ayrı Kiril alfabesi kullanılır. Batı Adige alfabesinde 64 harf, Doğu Adige alfabesinde ise 59 harf bulunur. Bu fark karşılıklı anlaşmayı kısıtlamayacak kadar az olsa da pratikte tek alfabe kullanımı üzerine uzlaşı sağlanamamıştır.
Adigece, Rusya Federasyonu’na bağlı Adıgey Cumhuriyeti’nin resmi dilidir. 1864’te Türkiye’ye yapılan göçten (deportasyon) önce 2 milyon dolayında bir nüfus tarafından konuşulurken günümüzde dünya üzerinde Adigece’yi anadili olarak kullanan insan sayısı, bir milyonun üzerindedir. Fakat bu dili öğrenmenin, popüler olan dillere göre daha zor olduğu söylenebilir. Avrupa dillerinden bir hayli farklı olması, sessiz harflerin fazlalığı, fiil çekimlerinin karışık olması, Kiril alfabesini kullanması ve en önemlisi detaylı bir grammer kitabının olmaması, mevcut kaynakların çoğunun da Rusça olması Adigece’yi zor kılan başlıca nedenler arasında sayılabilir. Fakat Adigece günümüzde Türkiye, İsrail gibi devletler tarafından okullarda seçmeli ders olarak okutulmaktadır.
Adigece’de her sesin bir anlamı vardır. Dünyada bu özelliğe sahip tek dil Adigece’dir. Kelimelerin temel yapı taşları olan her bir ses bir anlam verir. Örneğin, ‘a’ sesi ‘el’ anlamına gelirken ‘p’ sesi ise ‘ön’ anlamına gelir.
Başlıca Lehçeleri
- Natuhac (Нэтыхъуадж)
- Şapsığca (Шапсыгъ) ve Hakuçça (ХьакIуцу)
- Bozkır-Bjeduğ (Бжъэдыгъу)
- Abzehçe (Абдзах)
- Ç’emguy (КIэмгуй)
- Hatukay (Хьатыкъуай)
- Mahoş (Мэхъош)
- Yecerıkuay (Еджэрыкъуай)
- Mamhığ (Мамхыгъ)
Adigece ile Türkçe’nin karşılaştırılmasına örnekler
- Türkçe’deki ‘a’ harfi, Adıgece’de uzatılarak okunur.
- Türkçe’deki ‘i’ harfi, Adıgece’de ‘y’ harfi ile yazılır.
- Türkçe’deki ‘ı’ harfi, Adıgece’de ‘i’ harfi ile yazılır.
- Türkçe’deki ‘d’ harfi Adıgece’de ‘д’ harfine denk gelir.
Örneğin, данэ (dane) = ipek
0 Comments